Κείμενο διαλόγου της Πρωτοβουλίας για την Κοινωνική Διαχείριση των Απορριμμάτων

Το γενικό πλαίσιο

Η ποσότητα, η ποιότητα, η σύνθεση των παραγόμενων απορριμμάτων και ο τρόπος της διαχείρισής τους είναι στοιχεία άμεσα συνδεδεμένα με το συγκεκριμένο τρόπο οικονομικής ανάπτυξης και οργάνωσης της κοινωνίας μας. Στον παράγοντα αυτόν ανήκει ένα μεγάλο μέρος της ευθύνης για τη σημερινή κρίση. Το πρόβλημα επιτείνεται από κρατικές πολιτικές προσανατολισμένες στην εξυπηρέτηση μεγάλων οικονομικών συμφερόντων, από την αδιαφορία της τοπικής αυτοδιοίκησης, αλλά και από κακές ατομικές και συλλογικές συμπεριφορές. Μια σειρά από σοβαρές εξελίξεις τα τελευταία χρόνια και, ιδιαίτερα, τη φετινή χρονιά (2011) επιβεβαιώνουν ότι διανύουμε μια περίοδο οριστικής διαμόρφωσης του χάρτη της διαχείρισης των απορριμμάτων για τα επόμενα 20-30 χρόνια.

Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά του εθνικού και των περιφερειακών σχεδιασμών 

·         η υποβάθμιση, στην πράξη, των πολιτικών της πρόληψης, της μείωσης του όγκου των απορριμμάτων, της ανάκτησης και της ανακύκλωσης (συμπεριλαμβανομένης της κομποστοποίησης). Αυτό εκφράζεται, στην πράξη, με την υπερδιαστασιολόγηση εγκαταστάσεων επεξεργασίας, που σχεδιάζονται έτσι ώστε να υποδέχονται το σύνολο, σχεδόν, των σύμμεικτων απορριμμάτων, αντί ενός συνεχώς μειούμενου ποσοστού, που αποτελεί το “σφάλμα” του συστήματος.

·         η επιλογή της λύσης των μεγάλης κλίμακας σύνθετων εγκαταστάσεων επεξεργασίας σύμμεικτων απορριμμάτων.

·         η εμφανής πριμοδότηση τεχνολογιών, που συνδέονται με την ενεργειακή αξιοποίηση, μέσω, κυρίως, της θερμικής επεξεργασίας, όπως η καύση δευτερογενών προϊόντων της επεξεργασίας σύμμεικτων απορριμμάτων (RDF και SRF) ή και η απευθείας  καύσης των σύμμεικτων απορριμμάτων.

·         η εκτεταμένη εμπλοκή της διαχείρισης των απορριμμάτων με την ηλεκτροπαραγωγή, μέσω της καύσης, ακόμη και σύμμεικτων απορριμμάτων, και μάλιστα (επιδοτούμενης) με το μανδύα των ΑΠΕ.

·         η δυναμική εισβολή και επικυριαρχία του ιδιωτικού κεφαλαίου, με βλέψεις και στο επίπεδο των δήμων, ακόμη και στην αποκομιδή των απορριμμάτων.

·         η προοπτική της εκτόξευσης του κόστους της διαχείρισης των απορριμμάτων, με άμεσο αντίκτυπο στα τέλη που θα κληθεί να καταβάλλει ο πολίτης.

·         ο εξοβελισμός και της παραμικρής μορφής κοινωνικής συμμετοχής και κοινωνικής ανταποδοτικότητας από όλο το σύστημα διαχείρισης των απορριμμάτων

Η αντίδραση της κοινωνίας 

Οι παραπάνω πολιτικές έχουν πυροδοτήσει σειρά σοβαρών τοπικών αντιδράσεων τα τελευταία χρόνια (στη Φυλή, στη Μάνδρα, στη Λευκίμη, στο Ελληνικό, στη Μαυροράχη και τους Ταγαράδες, στο Γραμματικό, στο Αλιβέρι και στη Θήβα), τελευταίο επεισόδιο των οποίων απετέλεσε ο μακροχρόνιος και επίμονος αγώνας των κατοίκων της Κερατέας. Οι κινητοποιήσεις αυτές, ανεξάρτητα από οποιαδήποτε άλλη πτυχή τους, έχουν προσφέρει μια τεράστια υπηρεσία: έχουν αναδείξει με τον πιο εμφατικό τρόπο το τεράστιο πρόβλημα της διαχείρισης των απορριμμάτων και έχουν επιβεβαιώσει την ανεδαφικότητα και τον αντικοινωνικό χαρακτήρα των προωθούμενων σχεδιασμών. Ωστόσο, παραμένει πρόβλημα κομβικής σημασίας αυτή η αντίληψη να αγκαλιάσει και να κινητοποιήσει το σύνολο της ελληνικής κοινωνίας και όχι, μόνο, τους κατοίκους των άμεσα θιγόμενων περιοχών.

Τι αντιπροτείνουμε

Την περίοδο αυτή βρίσκονται σε εξέλιξη μια σειρά πρωτοβουλίες, όπως:

ü  η προετοιμασία της ψήφισης νόμου – πλαισίου για τα απόβλητα, που συγκεντρώνει όλη τη σχετική νομοθεσία και ενσωματώνει στην εθνική νομοθεσία την οδηγία 2008/98/ΕΚ.

ü  έχει προκηρυχθεί η δημοπράτηση μελέτης για την αναθεώρηση του εθνικού σχεδιασμού.

ü  υλοποιούνται, σε πολλές περιφέρειες, διαδικασίες αναθεώρησης των περιφερειακών σχεδιασμών.

Τα παραπάνω, σε συνδυασμό με τις αντιδράσεις των τοπικών κοινωνιών, και επιβάλλουν και διευκολύνουν μια ριζική αναθεώρηση – ανατροπή των υφιστάμενων σχεδιασμών, μέσα από διαφανείς, ανοιχτές και ουσιαστικές διαδικασίες. Έτσι ώστε να οδηγηθούμε σε ένα νέο πλαίσιο, που θα περιλαμβάνει και θα καθορίζεται από:

·         πολιτικές και μέτρα, στην πράξη, για την πρόληψη και την επαναχρησιμοποίηση υλικών, ώστε να μειωθεί ο αρχικός όγκος των απορριμμάτων.

·         ένα ισχυρό δίκτυο, στηριγμένο στη διαλογή στην πηγή, στα πολλά σημεία ανακύκλωσης – εναλλακτικής διαχείρισης και στην κομποστοποίηση (οικιακή ή μικρής κλίμακας), ώστε να μειωθεί ακόμη περισσότερο ο όγκος των απορριμμάτων. που έχουν ανάγκη την παραπέρα επεξεργασία.

·         αποκεντρωμένες εγκαταστάσεις ολοκληρωμένης διαχείρισης, που θα περιλαμβάνουν: την επεξεργασία σύμμεικτων απορριμμάτων και προδιαλεγμένων οργανικών, την παραγωγή κομπόστ υψηλής ποιότητας, τη διαλογή και διάθεση ανακυκλώσιμων - ανακτήσιμων υλικών και την επεξεργασία μέρους των αδρανών. Οι εγκαταστάσεις αυτές θα εκτρέπουν, μόνο το υπόλειμμα της όλης επεξεργασίας, το οποίο, σε βάθος χρόνου, θα μειώνεται σταδιακά και θα αποτελείται, κυρίως, από αδρανή υλικά.

·         περιορισμένο αριθμό μικρών ΧΥΤΥ, που θα υποδέχονται το παραπάνω υπόλειμμα, καθώς και το σταδιακά μειούμενο “σφάλμα” του συστήματος διαχείρισης.

·         το δραστικό περιορισμό, έως και την κατάργηση των σταθμών μεταφόρτωσης, ακόμη και της μεταφοράς προδιαλεγμένων οργανικών σε κεντρικές μονάδες κομποστοποίησης, που συμβάλλουν στην υποβάθμιση της ποιότητας των, προς επεξεργασία, απορριμμάτων.

·         τη διαχείριση των αποκεντρωμένων εγκαταστάσεων από μεγάλους δήμους ή ομάδες γειτονικών δήμων, κάτω από καθεστώς κοινωνικού ελέγχου και με κριτήρια κοινωνικής ανταποδοτικότητας.

Αναγκαίες διοικητικές αλλαγές

Σε αυτή τη φάση, τις παραπάνω επιλογές μπορεί να υποβοηθήσει η άμεση ολοκλήρωση των προβλεπόμενων διοικητικών αλλαγών, που περιλαμβάνουν:

·         την ανάληψη της πλήρους ευθύνης του σχεδιασμού της διαχείρισης των απορριμμάτων από τις αιρετές περιφέρειες.

·         τη συγκρότηση των νέων φορέων διαχείρισης (ΦοΔΣΑ), που έχουν την ευθύνη της υλοποίησης του όποιου σχεδιασμού, με την πρόβλεψη μιας ελαστικής τακτικής, ώστε να διευκολύνεται κάθε αναγκαία συνεργασία δήμων, για την υλοποίηση της αποκεντρωμένης διαχείρισης.

Η Πρωτοβουλία για την Κοινωνική Διαχείριση των Απορριμμάτων αποτελεί μία ανοιχτή διαδικασία διαλόγου και δράσης, σχηματισμένη από τα κάτω, που φιλοδοξεί να ενεργοποιήσει όλους τους κατοίκους της Θεσσαλονίκης και των γύρω περιοχών στο ζήτημα της διαχείρισης των απορριμμάτων. Για εμάς ο αγώνας αυτός αφορά στην ανατροπή των κερδοσκοπικών σχεδιασμών, που περιλαμβάνουν πανάκριβα και επικίνδυνα για τη ζωή εργοστάσια καύσης (που θα πληρώσουμε εμείς) και ταυτόχρονα στη δημιουργία των δομών εκείνων, που αντιμετωπίζουν το ζήτημα των σκουπιδιών με ολοκληρωμένο, σύγχρονο, φθηνό και δημοκρατικό τρόπο με βάση την ανακύκλωση και την επιστροφή του κέρδους της στο σύνολο της κοινωνίας.

Ενωμένοι όλοι μαζί με τους κατοίκους των πληττόμενων περιοχών από τους ΧΥΤΑ και τα εργοστάσια καύσης, μπορούμε να αποτρέψουμε το νέο χαράτσι, που επιχειρούν να μας επιβάλλουν οι ιδιωτικές εταιρίες «διαχείρισης»-καύσης απορριμμάτων.

Μπορούμε να πάρουμε στα δικά μας χέρια τη διαχείριση των απορριμμάτων κερδίζοντας εμείς τα χρήματα, την υγεία μας και το κομμάτι της ζωής που μας κλέβουν.